Gemeenschap in een wereld van individuen
Mensen hebben behoeften aan gemeenschappen die identiteit
verlenen. Individualisme eist haar tol, door mensen op zichzelf en op eigen
draagkracht terug te werpen. Andreas Kinneging (De onzichtbare maat) merkt op
dat de markt en de staat de plaats hebben ingenomen van gemeenschappen,
waardoor “in de steden en verstedelijkte gebieden vrijwel alleen nog
geïndividualiseerde mensen leven, wier leven grotendeels wordt georganiseerd
door markt en staat.” (Kinneging, 2020, 31). Discipline met het oog op de gemeenschap
verdwijnt, leven mensen vooral voor zichzelf. Volgens Kinneging is het
dubbelgebod van de Verlichting “anderen geen schade berokkenen en voor alles
wat je samen met hen wil doen, is hun instemming noodzakelijk. Daarin ligt de
gehele morele en juridische wet besloten. Als het overige is ter keuze.” (a.w.,
135). Aan de andere kant hunkeren mensen naar gemeenschap, omdat die verdwenen
zijn. Keuzevrijheid heeft het imago van vrijheid, maar werpt mensen op zichzelf
terug: studie- en beroepskeuzes, politieke en morele keuzes hangen in de lucht,
omdat de pluriformiteit de samenleving verbrokkeld. Alle mensen zijn
buitengewoon gelijk in hun ongelijkheid.
2.
Het magische overwinnen
In TV-programma’s wordt volop geëxperimenteerd met liefde,
machten en krachten. Mensen bieden zichzelf aan als medium en cursussen voor
Reiki en Mediation zijn i n. Het magische en het rituele heeft sterke
aantrekkingskracht, wordt vrij aangeboden en is beschikbaar voor iedereen. Het
kerkelijke en dogmatische wordt tegelijk sterk negatief weggezet. Het magische
denken verwacht men ook van religie en van de kerk wat tot uiting komt in de aandacht
voor genezingen, gebed en rituelen.
3.
De kerk opnieuw uitvinden
In veel hervormde gemeentes waar ik kom, zie ik dat mensen
graag de gemeenschap voortzetten zoals die decennialang bestaat, rondom de kerk
in het dorp of de wijk. De grote aandacht voor het Woord en de prediking heeft
de ruimte voor maaltijd, gebed en gemeenschap onderbelicht. Mensen zijn gered,
maar weten elkaar nauwelijks te redden, laat staan vast te houden. Zorg voor
eigen heil en agenda laat het heil en
Precies zoals Thomas Halík treffend opmerkt, heeft het
christendom zich lang gevleid binnen de moderniteit en van daaruit het
postmodernisme bekritiseerd. “secularisatie en moderniteit hebben een blijvende
invloed gehad op de geschiedenis van het geloof en hebben die in bepaalde
opzichten getekend, maar zij waren niet wat de radicale voorstanders ervan
dachten, namelijk de culminerende en laatste fase van een historische
ontwikkeling.” (Halík, 2023: 58). Volgens Halík zal het christendom sterk
genoeg zijn om in nieuwe en verdiepte vorm verder te kunnen.
